Een waterwereldje is al op een klein plekje mogelijk; een dwergwaterlelie groeit al in een bak of kuip. En met een borrelsteen heeft u bewegend water in miniatuurvorm. Hoe meer ruimte u heeft, des te meer experimenten met vijvers, beekjes en watervallen er mogelijk zijn. Wat voor waterelement u ook kiest, deze moet altijd bij de rest van de tuin passen; een klassiek gevormde, formele vijver staat vreemd in een tuin met natuurlijke vormen en vice versa.
Water in de tuin
In de tuin kan water op allerlei manieren worden toegepast. Een formele vijver kan een centraal geplaatste blikvanger zijn, terwijl een natuurvijver of moeras vloeiend in de omgeving zal overgaan. Water kan ook als overgang tussen verschillende delen van de tuin functioneren: een beekje geeft een horizontale verbinding en een waterval knoopt verschillende niveaus aan elkaar.
Water is heel lang als ruimtescheppend element toegepast. Zelfs kleine waterpartijtjes kunnen een tuin al veel groter laten lijken, o.a. doordat de hemel en bijvoorbeeld bomen erin weerkaatst worden. Een nauwelijks begroeide vijver heeft een spiegelend oppervlak waarin beelden en planten weerkaatst worden.
Maar de suggestieve werking is nog groter: een grote klassieke vijver met opvallende fontein laat de tuin kleiner lijken, terwijl een miniem vijvertje dat gedeeltelijk achter heesters verscholen ligt, de tuin veel groter doe schijnen. Een lange, smalle beek die in de lengte door de tuin loopt, maakt de tuin langer; loopt zo’n beek in de breedte dan lijkt de tuin breder.
Vijvers kunnen strakke of natuurlijke vormen hebben. Tegenwoordig zijn Japanse vijvers en natuurvijvers zeer gewild.
Klassiek gevormde, formele vijvers
Zulke vijvers worden meestal als sierelement toegepast. Ze nemen vaak een centrale plaats in de tuin in. Het effect is maximaal als de beplanting tot een minimum beperkt wordt: een paar zorgvuldig gekozen waterlelies of een of twee groepjes planten. Vaak worden er kleurige vissen in uitgezet.
Klassiek gevormde vijvers passen in een ontwerp met rechte lijnen, barokke krullen en symmetrie: cirkels, ovalen, rechthoeken, vierkanten en andere geometrische vormen zijn dan geschikt. De vorm van de vijver moet terugkomen in andere tuinelementen; zorg ervoor dat de zijden van een rechthoekige vijver evenwijdig lopen met de richting van bijvoorbeeld muurtjes of borders in de directe omgeving.
Als de tuin met bogen en krullen vormgegeven is, ontwerp dan een vijver die deze vormen weerspiegelt; rechthoekige gazons en borders vragen om een rechthoekige vijvervorm. Maar u kunt ook contrasterende vormen toepassen: een ronde vijver kan heel goed in een tuin worden ingepast die qua vorm op vierkanten is gebaseerd. De materialen die u gebruikt, moeten harmoniëren met wat in de rest van de tuin is toegepast aan stenen en bestrating. Vierkante tegels rond een rechthoekige of vierkante vijver versterken deze vormindruk bijvoorbeeld, terwijl ‘wilde bestrating’ in zo’n situatie misstaat.
Verhoogde bouwsels
Verhoogd aangelegde vijvers hebben meestal een klassieke vorm en dienen vaak om iets aan het oog te onttrekken. Het zijn goede tuinelementen om verschillende niveaus met elkaar te verbinden en binnen een strakke vormgeving kunnen ze een centrale rol spelen, vaak met een fontein als middelpunt.
Verhoogde vijvers zijn zeer fraai op terrassen en patio’s. Het mooist is ze te bouwen uit materialen die in de bestrating of muren terugkomen. Verhoogde vijvers kunnen ook hellingen maskeren, vooral als ze naast een trappartij gesitueerd zijn.
Ambitieuze tuiniers zullen het niet bij rechthoekige of ronde vormen laten, maar een driehoekige of L- vormige vijver proberen. En het hoeft niet bij een enkele vijver te blijven: er kunnen series vijvers geconstrueerd worden die onderling verbonden zijn of apart staan. Gebruik liefst materialen die ook in de rest van de tuin zijn toegepast.
Een apart staande verhoogde vijver is ook ideaal voor mensen die aan een rolstoel zijn gekluisterd. Ze kunnen de vijver dan gemakkelijk van alle kanten benaderen en onderhouden.
Oostaziatische vijverstijlen
Een Japans of (algemeen) Oostaziatische waterelement in de tuin kan bestaan uit een ruisend en klaterend beekje dat van de ene kant van de tuin naar de andere stroomt, soms even onder grond verdwijnt, ergens ander weer opduikt, of het is een ondiep, stil spiegelend watertje in combinatie met wat zorgvuldig geplaatste stukken rots, steen of andere ornamenten en eventueel een bruggetje. Pas alleen Aziatisch aandoende planten toe.
Een Japanse vijver kan in een groot landschappelijk geheel worden opgenomen, liefst enigszins verborgen in een rotsachtige omgeving. Als de vijver voornamelijk voor het houden van vis bedoeld is, moet de vorm vlak en streng zijn met een paar zitplaatsen op de oevers. Minder klassiek ogend is een vijver met een glooiende oever uit kiezel- en grotere stenen, omzoomd met planten. In een klein tuintje kan zo’n vijver vlak bij het huis gesitueerd worden, zodat het huis erin weerspiegelt; de vorm van de vijver zou dan bij de lijnen van het huis kunnen aansluiten.
Vijvers in natuurlijke vorm
Een natuurlijk gevormde, dus informele vijver moet eruit zien of het een natuurlijk watertje is; met een rijke begroeiing en in harmonie met de rest van de tuin. Er kunnen allerlei soorten vis – ook inheemse – in uitgezet worden.
Zo’n natuurlijke vijver kan iedere vorm vertonen, maar rechte lijnen en scherpe hoeken horen daar niet bij. Gebruik liever bochtige vormen.
Terwijl een formele vijver een ding op zich is, is een natuurlijke vijver voornamelijk onderdeel van zijn omgeving, misschien overgaand in een moeras, een rotstuin of zelfs een border. De rest van de tuin bepaalt de ermee harmoniërende vorm van de vijver.
Moerasjes
Een moerasje staat meestal in direct contact met een natuurlijk gevormde vijver en helpt om die vijver of beek op een logische manier in de tuin te integreren. Er kunnen allerlei planten in groeien die van ‘natte voeten’ houden.
Het is mogelijk om een moeras in lichte schaduw aan te leggen. Er is een hele serie planten die zich daar lekker voelen. Maar het is beter om de plek ervoor zo te kiezen dat zeker de helft van het moeras in de volle zon ligt. Daar kan dan een nog gevarieerder plantenassortiment in groeien.
Een moerasje kan iedere vorm hebben, hoewel klassieke, strakke lijnen beter vermeden kunnen worden.
Natuurvijvers
De aanleg van natuurvijvers is enorm populair aan het worden. Het doel is om een zo natuurlijk mogelijk ogend geheel te creëren met een grote verscheidenheid aan leefwereldjes voor allerlei inheemse (water)planten en dieren. De beplanting moet vloeiend in de omgeving overgaan en er zeer natuurlijk uitzien met veel inheemse planten.
De vorm van een natuurvijver moet wel kloppen met de rest van de tuin. Natuurvijvers passen alleen bij natuurlijke tuinvormen, niet bij fraai gemaaide siergazons en strakke, formele vormen. Als u zo’n klassieke, formele tuin heeft, maar de natuurvijver dan in een apart tuingedeelte en scherm dit van de rest af met een haag of heesterborder.
Maak een natuurvijver op een zo rustig mogelijke plek. Is er natuurlijk water in of bij de tuin – bijvoorbeeld een sloot – gebruik dat dan. Inheemse planten verdragen wisselende waterstanden heel goed. Zo’n natuurlijk stuk water hoeft vaak alleen maar wat aangepast te worden om ideale leefmogelijkheden te bieden aan allerlei soorten insecten, vogels en kleine zoogdieren. Vaak zijn die al aanwezig.
Natuurvijvers zijn nooit strakgevormd en hebben een ondiepe oeverpartij met zand en kiezelstenen waar vogels en andere dieren gemakkelijk bij kunnen om te drinken en te baden.